Fotografia towarzyszy człowiekowi od XIX wieku, kiedy to francuski malarz Louis Jacques Daguerre zademonstrował Akademii zdjęcie otrzymane na warstewce jodku srebra. Za pomocą obrazu poznajemy otaczający nas świat, zwracamy uwagę na problemy społeczne czy ważne wydarzenia. Oprócz unikalnej pamiątki i uchwycenia chwili, stanowi rzetelne źródło informacji, a swoje zastosowanie znajduje także w zawodzie dziennikarza.
Fotografia w dziennikarstwie
Dziennikarstwo to nie tylko forma werbalna czy pisana, ale również przekazywanie informacji za pomocą obrazu, z którym mamy do czynienia na każdym kroku. Fotograficzna dokumentacja świata stanowi istotny element pracy nie tylko fotoreportera, ale również dziennikarzy prasowych, telewizyjnych czy radiowych. Obrazy są dla nich cenną informacją, którą dzielą się dalej z odbiorcami przy użyciu różnych kanałów komunikacyjnych.
Jak pisze K. Wolny-Zmorzyński: sztuką fotografii jest interpretacja świata i takie pokazywanie go przez autora zdjęcia, by odbiorca zastanowił się nad tym, co odczytuje i do jakich wniosków nakłania go fotoreporter. Fotografia jest więc świadomym narzędziem w przedstawieniu jakiejś wizji. Przy pomocy zdjęcia, odbiorca staje się naocznym świadkiem pewnej historii. Może ją zobaczyć, pomimo, że np. nie uczestniczył w rzeczywistym czasie konkretnego wydarzenia.
Fotografia dziennikarska pojawiła się po raz pierwszy pod koniec XIX wieku w angielskim tygodniku informacyjnym „The Illustrated London News”. Wówczas pełniła rolę wzbogacającą teksty pisane, pokazując fakty i zdarzenia w sposób niewerbalny.
Fotograficzne gatunki informacyjne
Na przestrzeni lat dokonała się klasyfikacja fotograficznych gatunków dziennikarskich. Ze względu na treść i przeznaczenie wyróżniamy gatunki informacyjne oraz publicystyczne. Do tych pierwszych zaliczamy:
- fotografię prasową, zwaną także reporterską lub ilustracyjną – zamieszczona jest głównie w gazecie lub czasopiśmie i pełni funkcję wypowiedzi prasowej. Może sama w sobie być źródłem informacji lub uzupełnieniem tekstu. Wyróżniamy fotografię prasową o aktualności jednorazowej, fotoreportaż, fotografię prasową rodzajową, fotografię prasową sportową. Do fotografii prasowej wlicza się portret, który ukazuje wizerunek drugiego człowieka, oraz zdjęcia okładkowe. W prasie, portret najczęściej ilustruje osobę, o której jest dany artykuł, a także ma na celu skłonić odbiorcę do refleksji nad różnorodnością i ludzką odmiennością.
- fotokronikę – czyli przegląd fotografii aktualnych wydarzeń z kraju lub ze świata. Fotokronika jest wizualną formą wzmianki, która pozwala czytelnikowi przenieść się do konkretnego czasu i miejsca zdarzenia.
Fotograficzne gatunki publicystyczne
W gatunkach publicystycznych podstawą jest subiektywizm autora. W artykule prasowym redaktor przedstawia swój punkt widzenia na dany temat, a w fotografii ukazuje swoją wizję świata za pomocą obrazu.
- infografia (fotofelieton, fotoesej) – połączenie informacji słownej z obrazem. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest krótki opis fotografii, tłumaczący odbiorcom zarówno zdarzenie z obrazka, jak i skojarzenia, które się z nim wiążą. Tekst ten jest zatem uzupełnieniem grafiki. Dodatkowo, infografia powinna wpływać na odbiorcę, np. rozśmieszyć lub oburzyć. Z infografią łączy się pojęcie felietonu i eseju, bowiem składa się na nią: tytuł (sygnalizujący problem), fotografia (przedstawiająca problem) i tekst (sugerujący opinię autora).
- fotoreportaż – pokazuje społeczne problemy lub zjawiska dotyczące życia ludzkiego w formie zdjęć. Fotoreportaż przedstawia codzienne życie „zwykłego” człowieka, który mierzy się z różnymi trudnościami. Głównym jego zadaniem jest zwrócenie uwagi odbiorcy na konkretny problem oraz jego nagłośnienie. Oparty jest na kontrastach, aluzjach i skojarzeniach autora, który pokazuje odbiorcy swoje podejście do tematu.
- pictorial – wywodzi się z piktorializmu, czyli postrzegania fotografii jako sztuki angażującej emocje i zmysły odbiorcy. Pictorial jako gatunek dziennikarski pośredniczy między sztuką, a rzeczywistością. Próbuje wniknąć w psychikę osoby fotografowanej, ukazując przy tym walory estetyczne i piękno.
- fotomontaż – świadoma deformacja realnego świata. Fotomontaż nierzadko ma charakter propagandowy. Poprzez zestawienie różnych części obrazu w jedną wizję, wywołuje u adresatów określone skojarzenia. Autorzy często używają wizualnych wyolbrzymień lub podtekstów w celu zaskoczenia.
Fotografia dziennikarska w zależności od gatunku spełnia inną rolę, ale każda jest tak samo istotna w tejże profesji. Przedstawianie wydarzeń i problemów społeczeństwa, skupianie uwagi odbiorców i nagłaśnianie ważnych kwestii to tylko kilka z nich. Obraz będzie zawsze obecny w życiu człowieka, bo pomaga nam w eksplorowaniu otaczającej nas rzeczywistości.
Źródła:
K. Wolny-Zmorzyński, Fotograficzne gatunki dziennikarskie, Warszawa 2007.
Fotografia prasowa [w:] Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/fotografia-prasowa;3902221.html.
Autorka: Julia Zdebska – w Nagrodzie Młodych Dziennikarzy w Biurze Prasowym. Studentka dziennikarstwa i miłośniczka kotów. Interesuje się modą i tematyką mediów społecznościowych. Nie wyobraża sobie dnia bez porannej kawy. Fascynuje ją szeroko pojęta kultura francuska. W przyszłości chciałaby pisać dla znanych magazynów kobiecych. Wieczory lubi spędzać przy filmie lub serialu.