Czy to jeszcze dziennikarstwo, czy może już literatura? Reportaż to gatunek, który sprawiać może dużo problemów. Chyba nikt nie będzie polemizować z faktem, iż jego napisanie nie należy do najprostszych. Jednak, dążąc do bycia mistrzem w swoim fachu, trzeba wspinać się na wyżyny. Dlatego dzisiaj pochylimy się nad szczytem dziennikarskiej profesji, czyli właśnie reportażem.
Jaki powinien być reportażysta?
Praca dziennikarza to potocznie mówiąc “ciężki kawałek chleba”, jednak jej szczególna odmiana – bycie reportażystą to bez wątpienia jeszcze trudniejsze wyzwanie. Dlatego też o autorach reportaży można śmiało mówić, że są osobami wielu talentów. Dlaczego? Ponieważ dobry reportażysta musi umieć więcej niż tylko dobrze pisać czy umiejętnie opowiadać. Przede wszystkim powinien dążyć do odkrycia prawdy, czyli wartości nadrzędnej nie tylko w zawodzie dziennikarza, ale także najważniejszej dla każdego człowieka.
Wśród cech reportażysty zaszczytne miejsce znajduje także wytrwałość i nieustępliwość w dążeniu do celu, ponieważ proces zbierania materiałów może okazać się wyjątkowo żmudny i długi. Właśnie wtedy pomóc może wbudowana w dziennikarza wytrwałość, która nie pozwala przerwać poszukiwań i zabija pojawiający się z tyłu głowy głos, który niczym zła wróżka zachęca do rzucenia wszystkiego i zajęcia się nowym tematem.
Bycie wytrwałym wiąże się także z gotowością poświęcenia – zarówno siebie, jak i czasu, który do stworzenia reportażu jest niezwykle potrzebny. Rozmowy z bohaterami i ich bliskimi, spotkania z ekspertami, poszukiwanie materiałów, przeglądanie dokumentów, obserwowanie codziennego ludzkiego życia – kilkunastominutowy czy kilkustronicowy reportaż wymaga dni czy nawet tygodni przygotowań, więc jeśli nie masz czasu – nie masz szansy w pełni poświęcić się swojemu dziełu. Ostatnia, ale nie mniej ważna cecha to cierpliwość – na początku pracy warto sobie uświadomić, że efekty nie spadną z nieba, lecz są sumą wytrwałości i poczynionych wysiłków.
Czym jest reportaż?
Jak wielu twórców, tak wiele możliwości zdefiniowania tego gatunku. Trudno zatem przedstawić jedną definicję reportażu, chociażby z tego względu, że ciągle się rozwija. Jednak, wśród wielu opinii na temat tej formy można znaleźć takie, które się pokrywają. Dlatego też warto się nad nimi pochylić. Przede wszystkim wielu znawców zwraca uwagę, iż reportaż to gatunek na pograniczu literatury i dziennikarstwa. Nie sposób nie przyznać im racji, gdyż dziennikarskie umiejętności są w reportażu wspomagane przez literackie zwroty i odniesienia. Nie dziwi także fakt, że wśród uznanych twórców tego gatunku znajduje się wielu pisarzy, a zaszczytne miejsce zajmuje mistrz Ernest Hemingway. Jednak zobaczyć tutaj można działanie dwustronne – wielu dziennikarzy, którzy zasłynęli pisaniem reportaży, przeszło do historii literatury. Do takich twórców zaliczyć można także Polaków – Hannę Krall czy Ryszarda Kapuścińskiego.
Klasyczny reportaż pisany opowiada rzeczywistość za pomocą słowa, często czerpie ze stylistyki literackiej. Gatunek ten odznacza się dużą dowolnością, ponieważ nie ma reguł, które określałaby jego zawartość. To autor nadaje mu indywidualny kształt. Wybiera on zarówno czas, w jakim będą opisywane wydarzenia, jak i moment, w którym pojawią się główni bohaterowie. Od niego zależy także, czy narracja będzie pierwszoosobowa czy będzie tylko obserwatorem wydarzeń.
Jak napisać dobry reportaż?
- Przede wszystkim skup się na jasnym przedstawieniu faktów i staraj się dotrzeć do wszystkich stron wydarzenia, aby znaleźć źródło prawdy.
- Bądź detektywem, którego celem jest rozwiązanie zagadki, na każdym etapie swojej pracy zgłębiaj rzeczywistość, wchodź w nią, nie zatrzymuj się.
- Bądź obiektywny, nie wspieraj tylko jednej strony, jeśli nie znasz historii drugiej.
- Porzuć uprzedzenia, twoje dzieło ma budować mosty, a nie mury.
- Zastanów się nad problemem, jaki ma być tematem twojej pracy i zbadaj wszystko, co dotyczy tej sprawy.
- Nie kieruj się swoją wygodą w dobieraniu rozmówców, lecz podążaj za prawdą.
Melchior Wańkowicz, jeden z najwybitniejszych polskich reportażystów, tak pisał o tym gatunku: “Reportaż jest mozaiką kamyków, które układamy tak, by wiernie oddawały rzeczywistość. Kamykami są fakty z życia”. Pisząc reportaż, pamiętajmy, aby umiejętnie, starannie i skrupulatnie zbierać kamyki, a w kieszeni mieć za sobą te najważniejsze – prawdę oraz dobro.
Autorka: Faustyna Zaleśna – w Nagrodzie Młodych Dziennikarzy w Biurze Prasowym. Studentka II roku dziennikarstwa i komunikacji społecznej na UPJP2. Uwielbia sport i aktywny tryb życia. Lubi czytać książki, a szczególnie biografie. Jej marzeniem jest dom w pięknej Portugalii.